علت تلخی دهان چیست؟ + روش های رفع تلخی دهان

تلخی دهان یکی از مشکلات شایع و ناخوشایند است که می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و تأثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. این علامت ممکن است به طور موقت و یا به صورت مزمن ظاهر شود و می تواند نشانه ای از یک وضعیت بهداشتی، بیماری یا مشکل سیستمیک باشد. در این مقاله از سایت دندانپزشکی کرج دنتیستس، به بررسی علت تلخی دهان، روش های تشخیص و راه های مدیریت و درمان آن خواهیم پرداخت.

علت های اصلی تلخی دهان

احساس تلخی در دهان یا  “Dysgeusia” ، یک تجربه ناخوشایند است که دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. از مشکلات ساده ای مانند بهداشت دهان و دندان ضعیف تا بیماری های جدی تر، همه می توانند باعث این احساس شوند. در ادامه با برخی از دلایل تلخی دهان آشنا خواهید شد:

مشکلات بهداشت دهان و دندان

پلاک دندانی و بیماری های لثه می توانند منجر به ایجاد بوی بد دهان و تلخی شوند. این مشکلات می توانند باعث عفونت های باکتریایی و تغییر در طعم دهان شوند.

عفونت های قارچی مانند کاندیدیاز می توانند باعث تغییر طعم دهان شوند. این عفونت معمولاً به دلیل رشد بیش از حد قارچ کاندیدا در دهان ایجاد می شود.

مشکلات گوارشی و تلخی دهان

زمانی که اسید معده به سمت مری و دهان برگردد، می تواند باعث احساس بد مزه شدن طعم دهان شود. این وضعیت معمولاً به دلیل عدم عملکرد صحیح دریچه های معده ایجاد می شود. علاوه بر این زخم های معده و دوازدهه نیز می توانند به تولید اسید بیش از حد منجر شوند.

مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا مشکلات جذب مواد مغذی نیز می توانند باعث تغییر مزه دهان شوند.

مشکلات هورمونی و متابولیکی

کنترل ناکافی قند خون در دیابت منجر به تولید کتون ها و ایجاد تلخ شدن مزه می شود. این وضعیت معمولاً در دیابت کنترل نشده یا در بحران های دیابتی دیده می شود. علاوه بر این کم کاری یا پرکاری تیروئید نیز می تواند به تغییرات در طعم و بوی دهان منجر شود.

تلخ شدن دهان به علت مصرف داروها

علت دهان تلخ در برخی موارد می تواند مصرف داروهای مختلف باشد. برخی داروها مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای ضدافسردگی، داروهای فشارخون و درمان های شیمی و پرتو درمانی می توانند عوارض جانبی مانند تلخی دهان ایجاد کنند.

بیماری ها و شرایط پزشکی

کبد و تلخی دهان می تواند با هم در ارتباط باشد. پس از بیماری های کبدی مانند سیروز یا هپاتیت، بیماری های کلیوی و تنفسی می توانند باعث تلخ شدن مزه شوند.

عوامل محیطی و سبک زندگی

مصرف غذاهای تند، ترش یا خیلی چرب، سیگار و الکل می توانند باعث ایجاد تغییر در طعم و بوی دهان شوند.

خشکی دهان

خشکی دهان یا کاهش تولید بزاق، یکی از دلایل شایع احساس تلخی است. بزاق به عنوان یک پاک کننده طبیعی دهان عمل کرده و باکتری ها را از بین می برد. کاهش بزاق باعث تجمع باکتری ها، رشد قارچ ها و در نتیجه ایجاد طعم بد در دهان می شود.

تلخی دهان در بارداری

تغییرات هورمونی در دوران بارداری می تواند باعث تغییراتی در حس چشایی و بویایی شود. بسیاری از زنان باردار در این دوران احساس تلخی در دهان را تجربه می کنند.

سندرم سوزش دهان (Burning Mouth Syndrome)

سندرم سوزش دهان یک اختلال مزمن است که با احساس سوزش، گزگز یا تلخی در دهان مشخص می شود. علل دقیق این سندرم هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، اما برخی از عوامل زیر ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند:

• عفونت های قارچی
• آلرژی ها
• کمبود ویتامین ها و مواد معدنی

یائسگی

یائسگی، به عنوان یک مرحله طبیعی در زندگی زنان، تغییرات هورمونی زیادی را به همراه دارد. کاهش سطح استروژن یکی از مهم ترین این تغییرات است. کاهش استروژن می تواند به خشکی دهان و تغییر در حس چشایی منجر شود. در نتیجه، بسیاری از زنان در دوران یائسگی احساس تلخی در دهان را تجربه می کنند.

GERD یا رفلاکس اسید

GERD یا بیماری ریفلاکس معده به مری، وضعیتی است که در آن اسید معده به مری باز می گردد. این اسید می تواند به مری و حلق آسیب رسانده و باعث ایجاد طعم ترش یا تلخ در دهان شود. آسیب به مری می تواند باعث التهاب و ترشح مواد شیمیایی شود که طعم دهان را تغییر می دهند.

برفک دهان و تلخ شدن آن

برفک دهان یا کاندیدیازیس دهانی، عفونتی قارچی است که معمولاً توسط قارچ کاندیدا ایجاد می شود. این عفونت می تواند باعث ایجاد لکه های سفید روی زبان، داخل گونه ها و سقف دهان شود. همچنین، برفک دهان می تواند باعث تغییر در حس چشایی و ایجاد طعم تلخ یا فلزی در دهان شود.

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب به عنوان عوامل روانشناختی می توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامت جسمانی، از جمله حس چشایی بگذارند. این شرایط می توانند منجر به تغییرات هورمونی شوند که به نوبه خود بر عملکرد غدد بزاقی تأثیر می گذارند. کاهش تولید بزاق می تواند به خشکی دهان و در نتیجه تجمع باکتری ها و ایجاد طعم تلخ منجر شود. علاوه بر این، استرس می تواند باعث تنش عضلانی در ناحیه فک و گردن شود که این نیز می تواند بر حس چشایی تأثیر بگذارد.

شرایط عصبی و عارضه تلخ شدن دهان

برخی از شرایط عصبی مانند بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس و سکته مغزی می توانند بر حس چشایی تأثیر بگذارند. این اختلالات می توانند به دلیل آسیب به اعصاب مسئول انتقال سیگنال های چشایی، باعث تغییر در درک طعم ها شوند.

بیماری های خاص

برخی بیماری های خاص نیز می توانند با تلخی دهان مرتبط باشند. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری های خود ایمنی: بیماری هایی مانند لوپوس و سندرم شوگرن می توانند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث خشکی دهان و تغییر در حس چشایی شوند.
• دیابت: دیابت کنترل نشده می تواند به آسیب اعصاب و تغییرات در حس چشایی منجر شود.
• کمبود ویتامین ها و مواد معدنی: کمبود برخی ویتامین ها مانند ویتامین B12 و مواد معدنی مانند روی می تواند بر حس چشایی تأثیر بگذارد.افراد تحت درمان سرطان

تغییرات قند خون و تلخی دهان

نوسانات قند خون می تواند تعادل شیمیایی بدن را بر هم زده و باعث ایجاد تغییراتی در حس چشایی شود. قند خون بالا می تواند باعث افزایش ادرار و در نتیجه، خشکی دهان شود. خشکی دهان نیز می تواند یکی از عوامل ایجاد طعم تلخ باشد.

روش های تشخیص تلخی دهان

معاینه بالینی

پزشک ابتدا با معاینه بالینی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، دلیل تلخی دهان را شناسایی می کند. معاینه دهان و دندان برای شناسایی مشکلات بهداشتی و عفونت ها مهم است.

آزمایش های آزمایشگاهی

آزمایش خون و کبدی برای بررسی سطح قند خون، عملکرد کبد و کلیه ها و شناسایی مشکلات هورمونی و متابولیکی و شناسایی علت احتمالی تلخی دهان انجام می شوند.

بررسی های گوارشی

آندوسکوپی معده و دوازدهه برای بررسی زخم های معده و دوازدهه و ارزیابی مشکلات گوارشی و پاسخ دهی به تست های عملکرد گوارشی برای ارزیابی عملکرد دستگاه گوارش و شناسایی اختلالات احتمالی انجام می شوند.

راهکارهای مدیریت و درمان تلخی دهان

بعد از یافتن علت اصلی تلخی دهان باید با کمک روش های زیر آن را درمان کرد:

بهبود بهداشت دهان و دندان

حفظ بهداشت دهان و دندان و استفاده از دهانشویه می تواند به کاهش پلاک دندانی، بیماری های لثه، کاهش بوی بد دهان و تلخی دهان کمک می کند.

مدیریت مشکلات گوارشی

تغییرات در رژیم غذایی، مصرف غذاهای کم چرب و کم قند و اجتناب از غذاهای تند و ترش می تواند به کاهش علائم ریفلاکس اسید و مشکلات گوارشی کمک کند. مصرف داروهای ضد ریفلاکس و داروهای مربوط به مشکلات معده در کنترل علائم نقش دارند.

تنظیم داروها و درمان ها

در صورت بروز تلخی دهان به علت مصرف داروها، مشاوره با پزشک برای تغییر دارو یا تنظیم دوز آن ممکن است مفید باشد. استفاده از داروها و روش های درمانی برای کاهش عوارض جانبی ناشی از درمان های شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز توصیه می شود.

درمان بیماری های زمینه ای

کنترل قند خون و پیگیری درمان های دیابتی و درمان بیماری های کبدی و کلیوی برای کاهش علائم تلخ شدن مزه ضروری است.

تغییرات سبک زندگی

ترک سیگار و کاهش مصرف الکل می تواند به بهبود وضعیت دهان و کاهش تلخی آن کمک کند. علاوه بر این نوشیدن آب به میزان کافی در حفظ رطوبت دهان و کاهش احساس تلخی موثر است.

راه های پیشگیری از تلخی دهان

تلخی دهان می تواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی را کاهش دهد. خوشبختانه، با رعایت برخی نکات ساده می توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد. در ادامه به برخی از موثرترین راهکارها برای پیشگیری از تلخی دهان می پردازیم:

تغذیه سالم

رژیم غذایی متنوع و متعادل با تمرکز بر مصرف میوه ها، سبزیجات و پروتئین های سالم می تواند به حفظ سلامت کلی و کاهش مشکلات دهان کمک کند. کاهش مصرف غذاهای تند، ترش، و چرب برای جلوگیری از تغییر طعم دهان توصیه می شود.

مراقبت های بهداشتی منظم

مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی مشکلات دندانی و لثه ای و انجام درمان های لازم و مراجعه منظم به پزشک و پیگیری وضعیت سلامت برای شناسایی و درمان مشکلات بهداشتی و متابولیکی الزامی است.

درمان خانگی مؤثر برای رفع تلخی دهان

تلخی دهان می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و گاهی اوقات درمان های خانگی ساده و در دسترس می توانند به کاهش این مشکل کمک کنند. در این بخش به بررسی برخی از مواد طبیعی موثر در رفع تلخی دهان می پردازیم:

ترب سیاه

ترب سیاه به دلیل خواص ضد باکتریایی و توانایی پاکسازی دهان، می تواند در کاهش تلخی دهان موثر باشد. می توانید آب ترب سیاه را با کمی عسل مخلوط کرده و چند بار در روز غرغره کنید.

مرکبات

مرکبات مانند لیمو، پرتقال و گریپ فروت به دلیل اسیدیته ملایم خود، می توانند به افزایش تولید بزاق و کاهش تلخی دهان کمک کنند. می توانید آب لیمو یا پرتقال را با کمی آب مخلوط کرده و بنوشید.

جوش شیرین

جوش شیرین به دلیل خاصیت قلیایی، می تواند PH دهان را تنظیم کرده و به کاهش باکتری های عامل بدبویی دهان کمک کند. می توانید یک قاشق چای خوری جوش شیرین را با کمی آب مخلوط کرده و به صورت دهانشویه استفاده کنید.

لیمو

لیمو دارای خواص ضد عفونی کننده قوی است و می تواند به کاهش باکتری های دهان و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. می توانید آب لیمو را با آب گرم مخلوط کرده و به صورت دهانشویه استفاده کنید.

درمان تلخی دهان با طب سنتی

طب سنتی از دیرباز برای درمان طیف گسترده ای از بیماری ها، از جمله مشکلات دهان و دندان، مورد استفاده قرار می گرفته است. برخی از گیاهان و مواد طبیعی به دلیل خواص ضد باکتریایی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی خود، می توانند در کاهش تلخی دهان موثر باشند. در این بخش، به بررسی برخی از این مواد می پردازیم.

آب آلوئه ورا

آلوئه ورا به دلیل خواص ضد التهابی و تسکین دهندگی خود، می تواند به کاهش التهاب در دهان و کاهش طعم تلخ کمک کند. می توانید ژل آلوئه ورا را مستقیماً روی لثه ها و داخل دهان بمالید یا از آب آلوئه ورا برای غرغره کردن استفاده کنید.

زردچوبه

زردچوبه حاوی کورکومین است که خاصیت ضد باکتری و ضد التهابی قوی دارد. این ماده می تواند به کاهش التهاب در دهان و مبارزه با باکتری هایی که باعث ایجاد طعم تلخ می شوند، کمک کند. می توانید از پودر زردچوبه برای درست کردن دهانشویه استفاده کنید یا آن را به غذاهای خود اضافه کنید.

چای سبز

چای سبز سرشار از آنتی اکسیدان است که می تواند به مبارزه با رادیکال های آزاد و کاهش التهاب کمک کند. همچنین، چای سبز می تواند به بهبود هضم و کاهش مشکلات گوارشی که ممکن است باعث تلخی دهان شوند، کمک کند.

دارچین

دارچین دارای خواص ضد قارچ و ضد باکتری است و می تواند به کاهش عفونت های دهانی که باعث ایجاد طعم تلخ می شوند، کمک کند. می توانید از پودر دارچین برای درست کردن دهانشویه استفاده کنید یا آن را به غذاهای خود اضافه کنید.

روغن های درمانی

روغن های درمانی مانند روغن نعناع، روغن میخک و روغن آویشن دارای خواص ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروسی هستند و می توانند به کاهش التهاب و بهبود بوی بد دهان کمک کنند. می توانید چند قطره از این روغن ها را به یک قاشق چای خوری روغن نارگیل اضافه کرده و از آن برای ماساژ لثه ها استفاده کنید.

قرص برای رفع تلخی دهان

اگر تلخی دهان شما به قدری آزاردهنده است که به دنبال راه حل دارویی هستید، اولین قدم مراجعه به پزشک است. پزشک با بررسی دقیق علائم شما، سابقه پزشکی و داروهایی که مصرف می کنید، می تواند علت اصلی تلخی دهان را تشخیص دهد. در پاسخ به سوال چه داروهایی برای رفع تلخی دهان تجویز می شود؟ باید بگوییم که انتخاب دارو به علت زمینه ای تلخی دهان بستگی دارد. برای مثال:

• ریفلاکس اسید: اگر علت تلخی دهان شما بازگشت اسید معده به مری باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند آنتی اسیدها (داروهای ضد اسید)، مسدودکننده های گیرنده H2 یا باکلوفن را تجویز کند. این داروها به کاهش اسید معده و تسکین علائم کمک می کنند.
• دیابت: در صورتی که دیابت علت تلخی دهان باشد، پزشک ممکن است دارویی مانند متفورمین را تجویز کند. این دارو به کاهش قند خون و بهبود کنترل دیابت کمک می کند.

این تنها چند نمونه از داروهایی است که ممکن است برای درمان تلخی دهان تجویز شود. هر فرد با توجه به شرایط خاص خود، داروی متفاوتی دریافت خواهد کرد.

خلاصه

تلخی دهان می تواند به علت های مختلفی از جمله مشکلات بهداشتی دهان و دندان، اختلالات گوارشی، مشکلات هورمونی و متابولیکی، داروها و بیماری های زمینه ای ایجاد شود. شناسایی علت دقیق تلخی و مدیریت مناسب آن می تواند به بهبود وضعیت و کاهش ناراحتی کمک کند.

رعایت بهداشت دهان و دندان، مدیریت مشکلات گوارشی، تنظیم داروها، درمان بیماری های زمینه ای، و تغییرات سبک زندگی می تواند به کاهش علائم تلخی دهان و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در صورت بروز تلخی مداوم یا شدید، مشاوره با پزشک و انجام معاینات پزشکی ضروری است تا علت اصلی شناسایی و درمان مناسب را انتخاب کند.

سوالات متداول